naturfag.no blir utvikla av Nasjonalt senter for naturfag i opplæringa
Kontakt oss: post@naturfag.no Ansvarleg redaktør: Merethe Frøyland
Personvernerklæring
Tilgjengelegheitserklæring
- ungdomstrinn 8-10
- fysikk 1
Lysstyrke til lamper
Denne enkle seriekoplinga består av tre identiske lamper som er kopla til eit batteri. Vi koplar ein leiar mellom punkta a. og b.
a) Kva hender med lysstyrken i lampe 3?
b) Aukar, minkar eller blir straumen den same i kretsen?
c) Kva hender med lysstyrken i lampe 1 og 2?
d) Aukar, minkar eller blir spenninga den same over lampe 1 og 2?
e) Aukar, minkar eller blir effekten den same i kretsen?
Faglig forklaring
a) Lampe 3 blir kortslutta. Derfor går det ikkje noko straum i kretsen.
b) Straumen i kretsen aukar. Kvifor? Fordi resistansen i kretsen blir mindre. No går straumen gjennom to lamper, og ikkje gjennom tre, det vil seie at resistansen blir 2/3 av kva den var. Dette gir ein straum som blir 3/2 av kva den var. Då har vi sett bort frå effekten av temperaturendring.
c) Lampe 1 og 2 lyser sterkare, fordi straumen har auka.
d) Spenninga over lampe 1 og 2 blir større. Mens spenninga tidlegare blei delt mellom tre lamper, blir den no delt mellom to lamper i serie. Meir energi blir no levert til kvar lampe.
e) Effekten frå dei to lampene blir større fordi straumen har auka i kretsen. Det betyr at meir lys blir sendt ut frå to lamper i serie enn tre lamper i serie når batterispenninga er konstant. Vi kan også bruke formelen for effekt: P = U2/R for kvar av dei to kretsane. Tre lamper som er kopla parallelt, vil gi meir lys. Lamper er vanlegvis kopla parallelt i dagleglivet.