naturfag.no blir utvikla av Nasjonalt senter for naturfag i opplæringa
Kontakt oss: post@naturfag.no Ansvarleg redaktør: Merethe Frøyland
Personvernerklæring
Tilgjengelegheitserklæring
- barnetrinn 5-7
- ungdomstrinn 8-10
Ein rar brytar
Diskuter plasseringa til brytaren i ein krins i grubleteikninga og finn ut kva du meiner.
Faglig forklaring
Dette er ein overraskande krins idet brytaren ser ut til å gjere det motsette av kva han vanlegvis gjer. Når brytaren blir slått på, er det ei sambinding med svært liten resistans mellom dei to polane på batteriet. Då vil all straumen gå her, og ingen straum vil gå gjennom krinsen med lyspæra, som har mykje større resistans. Batteriet er kortslutta, og denne koplinga vil på kort tid lade ut batteriet. Bruk ikkje-oppladbare batteri i denne krinsen!
Kommentarer/praktiske tips
Det er veldig enkelt å kople opp den viste krinsen. Fenomenet kan utforskast ytterlegare ved å kople opp ei rekkje krinsar der pæra blir kortslutta. Alle desse krinsane vil på kort tid lade ut batteriet. Omgrepet kortslutning er nyttig og kan hjelpe til forståinga av resistans som ein avgjerande faktor for straumen i ein krins.
Grunnleggende ferdigheter
Grubleteikningane har som regel ikkje eitt riktig svar og er derfor framifrå for å stimulere til diskusjon hos elevane. Å kunne argumentere for eigne vurderingar og gi konstruktive tilbakemeldingar blir framheva som ein viktig del av grunnleggjande munnlege ferdigheiter i naturfag.
Det krev ein del øving å bli ein god lyttar. Å lytte handlar ikkje berre om å vere stille når andre snakkar; lytting krev respons på det som blir sagt.
Det er viktig at elevane får høve til å snakke og resonnere ved å bruke faglege termar. Diskusjonar i heil klasse kan kjennast utrygt for mange elevar. I små grupper får elevane høve til å setje ord på eiga tenking, men det krev også at dei lyttar til kvarandre. Ved arbeid i små grupper er det viktig å hugse at aktiviteten må vere strukturert og ha ei bestemt tidsavgrensing.
Eit eksempel på ein enkel strategi for diskusjon i små grupper ved bruk av grubleteikning er:
Del klassa inn i grupper på tre elevar.
Elev 1 skal forklare dei andre på gruppa kva utsegn ho trur er mest riktig.
Elev 2 skal stille spørsmål og utfordre forklaringa til elev 1.
Elev 3 skal summere.
Tilknytning til læreplan (Fagfornyelsen, LK20)
-
Læreplan i naturfag (NAT01-04)
Kjerneelement
- Naturvitenskapelige praksiser og tenkemåter (KE67)
- Energi og materie (KE69)
Kompetansemål
-
7. trinn
- utforske elektriske og magnetiske krefter gjennom forsøk og samtale om hvordan vi utnytter elektrisk energi i dagliglivet (KM777)
Grunnleggende ferdigheter
- Muntlige ferdigheter (GF1)